Το ημερολόγιο έδειχνε 2010. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκδίδει μία απόφαση-καταπέλτη εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρισκόταν ο τραγικός χαμός μιας εικοσάχρονης γυναίκας από τη Ρωσία το 2001 κι ένα κράτος που την αγνόησε στη ζωή και στον θάνατο.
Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά την υπόθεση αυτή, η κυπριακή κοινωνία προσπαθεί να συλλάβει το μέγεθος της τραγωδίας που έχει απέναντί της. Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε για πέντε νεκρές γυναίκες και δύο νεκρά κοριτσάκια. Και για ένα κράτος που δεν έδωσε τη δέουσα σημασία στην εξαφάνισή τους μέχρι που ήρθε και μας βρήκε ομαδικώς ο θάνατος.
Αιτητής στην υπόθεση του ΕΔΑΔ ήταν ο Nikolay Mikhaylovich Rantsev, πατέρας της Oxana Rantseva, ο οποίος, σε συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο» τον Φεβρουάριο του 2008, δήλωσε ότι η κόρη του είχε πει στην οικογένειά της ότι θα ερχόταν στην Κύπρο για να εργαστεί ως μεταφράστρια για ένα μήνα.
Σύμφωνα με τα γεγονότα, στις 13 Φεβρουαρίου, ιδιοκτήτης καμπαρέ στη Λεμεσό έκανε αίτηση για βίζα «καλλιτέχνιδας», ώστε η γυναίκα να εργαστεί ως «καλλιτέχνιδα» στο καμπαρέ του. Μαζί με τα υπόλοιπα πιστοποιητικά, υπέβαλε και αντίγραφο του συμβολαίου, το οποίο δεν είχε υπογραφεί από την Oxana Rantseva. Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, τον 21ο αιώνα, η Κυπριακή Δημοκρατία εξέδιδε άδειες που διευκόλυναν τη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και το trafficking!
Η νεαρή κοπέλα από τη Ρωσία έμενε σε ένα διαμέρισμα με άλλες γυναίκες που εργάζονταν στο συγκεκριμένο καμπαρέ. Στις 12 Μαρτίου του 2001 της δόθηκε άδεια εργασίας ως «καλλιτέχνιδα» και ξεκίνησε επίσημα να δουλεύει στις 16 Μαρτίου.
Το πρωί της 19ης Μαρτίου του 2001, ο αδερφός του ιδιοκτήτη του καμπαρέ ενημερώθηκε από τις συγκάτοικους της κοπέλας ότι η Oxana εγκατέλειψε το διαμέρισμα και πήρε μαζί της όλα της τα προσωπικά αντικείμενα. Τους άφησε ένα σημείωμα που έλεγε πως κουράστηκε και ήθελε να επιστρέψει στη Ρωσία. Ο αδερφός του ιδιοκτήτη ενημέρωσε τις Αρχές ότι η γυναίκα εγκατέλειψε τον χώρο εργασίας και κατοικίας της. Ζήτησε τη σύλληψη και την απέλασή της, ώστε να μπορέσει να την αντικαταστήσει με άλλη «καλλιτέχνιδα» στο καμπαρέ.
Την επέστρεψαν στο καμπαρέ!
Τα χαράματα της 28ης Μαρτίου, άλλο πρόσωπο που εργαζόταν στο καμπαρέ εντόπισε την Oxana Rantseva σε μία δισκοθήκη και το ανέφερε στον αδερφό του ιδιοκτήτη του καμπαρέ, ο οποίος ειδοποίησε την Αστυνομία να την συλλάβει. Ακολούθως πήγε στη δισκοθήκη μαζί με τον φρουρό του.
Οι αστυνομικοί κατέληξαν ότι βρισκόταν νόμιμα στην Κύπρο, καθώς είχε άδεια εργασίας, και δεν ήταν καταζητούμενη, ώστε να τη θέσουν υπό σύλληψη. Ακολούθως, όμως, έκαναν το απίστευτο. Αποφάσισαν να επιστρέψουν την Oxana Rantseva στον εργοδότη από τον οποίο ήθελε να ξεφύγει, αντί να την αφήσουν ελεύθερη. Τελικά η γυναίκα κατέληξε στο διαμέρισμα ενός άνδρα υπαλλήλου του καμπαρέ και της συζύγου του. Αυτή ήταν και η τελευταία πόρτα που θα διάβαινε. Λίγη ώρα αργότερα βρέθηκε νεκρή στον δρόμο κάτω από το διαμέρισμα, ενώ κρατούσε τη τσάντα της. Είχε κάνει βουτιά θανάτου από το μπαλκόνι για να ξεφύγει.
Στη συνέχεια, η Αστυνομία διερεύνησε τον θάνατο της Oxana Rantseva σε βαθμό… καταδίκης.
Η καταδίκη και η αθώωση
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Κυπριακή Δημοκρατία για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, για παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία και ασφάλεια, καθώς και για τη μη διεξαγωγή αποτελεσματικής έρευνας. Η Κύπρος, όπως και η Ρωσία, καταδικάστηκαν επίσης για παραβίαση του άρθρου της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που απαγορεύει τη δουλεία και την καταναγκαστική εργασία.
Μετά το ρεζιλίκι αυτό, ο Γενικός Εισαγγελέας αποφάσισε να διορίσει ποινικούς ανακριτές, ώστε να διερευνήσουν κατά πόσον προκύπτουν ποινικές ευθύνες σε άτομα που είχαν σχέση με τις συνθήκες πριν και μετά τον θάνατο της Oxana Rantseva. Χρειάστηκαν χρόνια να ολοκληρωθεί η έρευνα. Στη βάση των συμπερασμάτων, αποφασίστηκε 15 χρόνια μετά τον θάνατό της, η δίωξη τριών προσώπων, δύο πρώην μελών της Αστυνομίας και του εργοδότη της.
Οι δύο πρώην αστυνομικοί αντιμετώπιζαν κατηγορίες που αφορούν αδικήματα κατάχρησης εξουσίας στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων τους και ο ιδιοκτήτης του καμπαρέ κατηγορίες που αφορούν τα αδικήματα της απαγωγής και του περιορισμού του θύματος. Και οι τρεις αθωώθηκαν.
Στο ίδιο έργο θεατές
Από το μακρινό 2001 πέρασαν 18 χρόνια. Σχεδόν δυο γεμάτες δεκαετίες. Στο μεσοδιάστημα γεννήθηκαν και πέθαναν δύο παιδιά, η Sierra και η Elena. Και η κυπριακή Αστυνομία ακόμη δεν μπορεί να διεξάγει αποτελεσματική έρευνα.
Αν και η υπόθεση της Oxana Rantseva διαφέρει από τις δολοφονίες των επτά θυμάτων του 35χρονου serial killer, καθώς στο επίκεντρό της βρισκόταν το trafficking, οι ομοιότητες τρομάζουν. Έξι γυναίκες οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν σαν αντικείμενα, προς τέρψιν κάποιων ανδρών, είναι νεκρές. Και το κυπριακό κράτος, μέσα σε είκοσι σχεδόν χρόνια, δεν έμαθε να διερευνά αποτελεσματικά τις υποθέσεις τους.
Η Κυπριακή Δημοκρατία -και ιδιαίτερα η Αστυνομία- επέδειξε τεράστια αναλγησία. Γυναίκες ξένες, από αυτές που ζουν στις παρυφές της κοινωνίας, χωρίς επαρκή υποστηρικτικό μηχανισμό, μακριά από τις οικογένειές τους, αγνοήθηκαν. Προφανώς δεν θεωρήθηκαν αρκετά σημαντικές, όπως δεν θεωρήθηκε αρκετά σημαντική η Oxana, που παραδόθηκε από την ίδια την Αστυνομία σε αυτούς από τους οποίους προσπαθούσε να ξεφύγει.
Πέντε γυναίκες και δύο κοριτσάκια χάθηκαν τα τελευταία χρόνια και η Αστυνομία διερεύνησε, όπως υποστηρίζει, τις εξαφανίσεις τους. Τόσο αποτελεσματική ήταν η διερεύνηση, που στην περίπτωση της Marry Rose και της Sierra αποφάσισαν μετά την ανεύρεση της πρώτης σορού, ένα χρόνο αργότερα, να διερευνήσουν ποιος ήταν αυτός ο «Ορέστης» που ήξεραν αμέσως, από την στιγμή της καταγγελίας ελλείποντος, ότι πήγαν να συναντήσουν μητέρα και κόρη, ενώ στην περίπτωση της Arian έκλεισαν την υπόθεση ως «μη αστυνομικής φύσεως».
Το παρελθόν δεν μας δίδαξε τίποτα. Η θεσμική ανεπάρκεια συνεχίζεται. Το κράτος συνεχίζει να προδίδει τις γυναίκες. Η ασφάλειά τους, η ζωή τους η ίδια, συνεχίζουν να μην αποτελούν προτεραιότητα. Επειδή δεν μαθαίνει από τα λάθη του. Επειδή δεν θέλει να μάθει από τα λάθη του…