Η κούρσα για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού εμβολίου έχει ξεκινήσει και είναι ταχύτερη από ποτέ, με τις πρώτες δοκιμές σε ανθρώπους να έχουν προγραμματιστεί για τον επόμενο μήνα. Σύμφωνα όμως με τους επιστήμονες, είναι μάλλον αδύνατον να είναι έτοιμο για χρήση πριν περάσουν ακόμα 18 μήνες.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι έχουμε και επίσημα πλέον να κάνουμε με πανδημία, όλη η υφήλιος άρχισε να στρέφει το βλέμμα στην προοπτική ενός εμβολίου που θα έρθει όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Γύρω στους 35 υπολογίζονται αυτή τη στιγμή οι οργανισμοί –εταιρείες και πανεπιστημιακά ιδρύματα– που μετέχουν σ’ αυτή την κούρσα για τη δημιουργία ενός τέτοιου εμβολίου και σε τέσσερις περιπτώσεις υπάρχουν ήδη υποψήφια εμβόλια που έχουν δοκιμαστεί σε ζώα. Το πρώτο από αυτά –παραγωγής της βιοτεχνολογικής εταιρείας Moderna με έδρα την Βοστώνη– αναμένεται να δοκιμαστεί σε ανθρώπους κάποια στιγμή τον Απρίλιο.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πάντως ότι κατά πάσα πιθανότητα η πανδημία θα έχει περάσει από την κορύφωση στην ύφεση μέχρι να γίνει διαθέσιμο ένα αποτελεσματικό εμβόλιο.
Αυτή η άνευ προηγούμενου ταχύτητα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πρώιμες προσπάθειες της Κίνας να ταξινομήσει το γενετικό υλικό του Sars-CoV-2, του ιού που προκαλεί την ασθένεια Covid-19. Οι αρμόδιες κινεζικές αρχές μοιράστηκαν με άλλες χώρες τα ευρήματά τους στις αρχές Ιανουαρίου, επιτρέποντας έτσι σε ερευνητικές ομάδες από όλον τον κόσμο να καλλιεργήσουν τον ζωντανό ιό και να μελετήσουν τον τρόπο με τον οποίο εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα.
Πολλοί επιστήμονες επίσης εργάζονταν από καιρό πάνω σε «πρωτότυπα» παθογόνα όπως οι κορωνοϊοί που είχαν προκαλέσει δύο άλλες πρόσφατες παγκόσμιες επιδημίες, τον Sars το διάστημα 2002-2004 και τον Mers το 2012.
Η διαδικασία για να πάρει ένα υποψήφιο εμβόλιο την τελική έγκριση για να χρησιμοποιηθεί ενάντια σε μια επιδημία είναι μακρά και γεμάτη επιστημονικά, γραφειοκρατικά, πολιτικά και οικονομικά εμπόδια και τυπικά διαρκεί πάνω από μία δεκαετία. Αυτός είναι ο λόγος που ο Πρόεδρος Τραμπ έσπειρε τη σύγχυση και προκάλεσε έκπληκτα βλέμματα όταν στη σύσκεψη που έγινε στον Λευκό Οίκο στις 2 Μαρτίου ζήτησε πιεστικά να είναι έτοιμο το εμβόλιο για τον τρέχοντα κορωνοϊό πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.
«Όπως οι περισσότεροι επιδημιολόγοι, δεν πιστεύω ότι μπορεί να είναι έτοιμο ένα εμβόλιο νωρίτερα από 18 μήνες» δηλώνει στο σχετικό ρεπορτάζ του Guardian η Annelies Wilder-Smith, καθηγήτρια στο London School of Hygiene and Tropical Medicine με ειδίκευση στις λοιμώδεις νόσους.
Στο μεταξύ, υπάρχουν κι άλλα πιθανά εμπόδια. Αμέσως μόλις εγκριθεί ένα εμβόλιο, θα πρέπει να παρασκευαστεί σε τεράστιες ποσότητες και πολλοί από τους οργανισμούς που συμμετέχουν στην κούρσα για το εμβόλιο κατά του Covid-19 απλά δεν έχουν τις δυνατότητες και την υποδομή τόσο μεγάλης παραγωγής.
«Η τελική έγκριση ενός εμβολίου που έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλές και λειτουργεί σε ανθρώπους αποτελεί στην καλύτερη περίπτωση μόλις το ένα τρίτο του δρόμου για την επίτευξη ενός παγκόσμιου προγράμματος ανοσοποίησης», σύμφωνα με τον ειδικό ερευνητή του Πανεπιστημίου Duke στη Βόρεια Καρολίνα και συγγραφέα του βιβλίου «Το τέλος των επιδημιών» (The End of Epidemics, 2018), Jonathan Quick. «Η βιολογία των ιών και η τεχνολογία των εμβολίων έχουν τα όριά τους, αλλά παράγοντες όπως η πολιτική και η οικονομία συχνά αποτελούν πολύ μεγαλύτερα εμπόδια στην ανοσοποίηση».
Οι πανδημίες τείνουν να χτυπούν πιο σκληρά τις χώρες με πιο ευάλωτα και υποχρηματοδοτούμενα συστήματα υγείας. Συχνά όμως, τα μέρη που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη εμβολιασμού έχουν και τη χαμηλότερη αγοραστική δυνατότητα να τα αποκτήσουν. Στη διάρκεια της πανδημίας της γρίπης H1N1 το 2009, για παράδειγμα, τα αποθέματα εμβολίων αρπάχτηκαν κυριολεκτικά από τις χώρες που μπορούσαν να τα αγοράσουν, αφήνοντας τις φτωχότερες σε κατάσταση απόλυτης ανάγκης.
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η Ινδία, λόγου χάρη –μια χώρα που αποτελεί μεγάλο προμηθευτή εμβολίων στον αναπτυσσόμενο κόσμο– μπορεί να αποφασίσει, όχι παράλογα, να χρησιμοποιήσει καταρχάς η ίδια την παραγωγή εμβολίων της για να προστατεύσει το 1,3 δισεκατομμύριο του πληθυσμού της, πριν ξεκινήσει να εξάγει έστω και ένα.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πάντως ότι κατά πάσα πιθανότητα η πανδημία θα έχει περάσει από την κορύφωση στην ύφεση μέχρι να γίνει διαθέσιμο ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Ακόμα και τότε όμως, το εμβόλιο μπορεί να σώσει αμέτρητες ζωές, ειδικά αν ο ιός γίνει ενδημικός ή αρχίσει να λειτουργεί σαν τη γρίπη, κυκλοφορώντας διαρκώς και προκαλώντας περαιτέρω επιδημίες, πιθανότατα εποχικές. Μέχρι τότε όμως, οι άμεσες ελπίδες μας μοιάζουν να στηρίζονται αποκλειστικά στον περιορισμό του.
Με στοιχεία από τον Guardian