Ειδικοί εξηγούν τι προσελκύει τα κουνούπια και προτείνουν τρόπους για να τα απωθήσετε πιο αποτελεσματικά.
Το καλοκαίρι έχει καταφθάσει στο βόρειο ημισφαίριο της Γης, οι θερμοκρασίες ανέβηκαν και τα κουνούπια επέστρεψαν. Εκτός από ενοχλητικά, τα έντομα αυτά είναι και επικίνδυνα, καθώς ενδέχεται να μεταδώσουν πολυάριθμες ασθένειες.
Ο Raimundo Outerelo, ομότιμος καθηγητής ζωολογίας στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης, αναφέρει ότι υπάρχουν περίπου 3.500 διαφορετικά είδη κουνουπιών στον κόσμο. Ανάμεσα στα πιο συνηθισμένα βρίσκονται το κοινό κουνούπι (Culex pipiens), το οποίο μεταδίδει τον πυρετό του Δυτικού Νείλου, καθώς και το κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus), το οποίο μπορεί να μεταδώσει την ελονοσία, τον κίτρινο πυρετό, τον δάγκειο πυρετό και τον ιό Ζίκα. Αν και το έντομο αυτό είναι ενδημικό της Ασίας, τα τελευταία χρόνια έχει κάνει την εμφάνιση του στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο.
Το 2020, ο ΠΟΥ προειδοποίησε ότι τα κουνούπια ευθύνονται σε παγκόσμιο επίπεδο για περισσότερους από 700.000 θανάτους ετησίως. Στην Ευρώπη την παρούσα στιγμή δεν συνιστούν ιδιαίτερο κίνδυνο –το κυριότερο πρόβλημα για το οποίο ευθύνονται είναι η ενόχληση που προκαλούν τα τσιμπήματά τους– χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είμαστε πλήρως απαλλαγμένοι από κάθε κίνδυνο.
Τι προσελκύει τα κουνούπια;
Τα θηλυκά τσιμπάνε μόνο επειδή χρειάζονται το αίμα για να αναπαραχθούν, όχι για να τραφούν. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που τα οδηγούν στο θύμα τους, ενώ κάθε είδος έχει τις δικές του προτιμήσεις. Πρώτα ανιχνεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέει το θήραμά τους, το οποίο προδίδει την θέση του, αναφέρει η María José Ruiz, ερευνήτρια στο ερευνητικό κέντρο Estación Biológica de Doñana (EBD) στην Ισπανία. Χρησιμοποιούν επίσης τη θερμοκρασία του σώματος για να εντοπίσουν τον στόχο τους, ωστόσο ο ιδρώτας είναι ο τελικός παράγοντας που τα κάνει να επιλέγουν το αίμα του εκάστοτε ατόμου για να το ρουφήξουν.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι το καλύτερο όπλο για όσους καταδιώκονται από αυτά τα έντομα είναι ένα καλό απωθητικό. Το καλύτερο είναι να τα αγοράζετε από εξειδικευμένα καταστήματα ή φαρμακεία και να ακολουθείτε τις συμβουλές που αναγράφονται στην ετικέτα “κατά γράμμα”.
Όταν ιδρώνουμε, εκκρίνουμε μια σειρά από χημικές ουσίες, όπως το γαλακτικό οξύ και η οκτανόλη, οι οποίες προσελκύουν τα συγκεκριμένα έντομα, εξηγεί ο Ruben Bueno, εντομολόγος και επικεφαλής του τμήματος Vector Control Ευρώπης της Rentokil Initial στην Ισπανία. «Επειδή οι ενώσεις αυτές ποικίλλουν σε κάθε άτομο, μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που είναι πιο ελκυστικοί και άλλοι που είναι λιγότερο», συμπληρώνει. Τα περισσότερα από αυτά τα στοιχεία παράγονται από βακτήρια στο δέρμα μας, οπότε η ηλικία, το φύλο και οι ασθένειες μπορεί να παίζουν ρόλο, εξηγεί ο Ruiz, προσθέτοντας ότι οι έγκυες γυναίκες φαίνεται να είναι περισσότερο ελκυστικές για τα κουνούπια.
Σε ορισμένα είδη, έχει βρεθεί ότι το χρώμα των ρούχων επηρεάζει επίσης το αν θα γίνει κανείς στόχος τους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Roger Eritja, ερευνητή στο Κέντρο Προηγμένων Σπουδών στο Blanes της Καταλονίας (CEAB), έχει παρατηρηθεί ότι το κουνούπι τίγρης έλκεται από τα σκούρα χρώματα. Σύμφωνα με τον Ruiz της EBD, τα κουνούπια προσελκύονται επίσης από στενά ρούχα.
Πώς να τα αποφύγετε;
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι το καλύτερο όπλο για όσους καταδιώκονται από αυτά τα έντομα είναι ένα καλό απωθητικό. Το ιδανικό είναι να τα αγοράζετε από εξειδικευμένα καταστήματα ή φαρμακεία και να ακολουθείτε τις συμβουλές που αναγράφονται στην ετικέτα «κατά γράμμα», λέει ο Bueno της Rentokil Initial. Η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από την προσωπική οσμή, η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Ως εκ τούτου, πρέπει να προσδιορίσουμε πόσο προσελκύουμε τα κουνούπια και να χρησιμοποιήσουμε ένα προϊόν υψηλότερης ή χαμηλότερης απωθητικότητας, λέει ο Ruiz.
Το απωθητικό πρέπει να εφαρμόζεται σε ολόκληρο το σώμα. «Αν δεν το κάνετε, τα κουνούπια θα βρουν το σημείο που δεν έχει καλυφθεί από το απωθητικό σπρέι και θα σας τσιμπήσουν εκεί», λέει ο Eritja.
Εκτός από αυτά τα προϊόντα, συνιστάται επίσης να φοράτε μακριά μανίκια αν φεύγετε από το σπίτι νωρίς ή αργά την ημέρα ή αν πηγαίνετε σε περιοχή όπου είναι πιθανό να υπάρχει συγκέντρωση αυτών των εντόμων. «Όταν μας τσιμπάει ένα κουνούπι στο σπίτι μας, τις περισσότερες φορές έχει γεννηθεί είτε στο σπίτι μας είτε στο σπίτι του γείτονα μας», λέει ο Figuerola. Ο εντομολόγος εξηγεί ότι το κλειδί είναι να αποφεύγουμε να έχουμε εστίες μέσα στο σπίτι όπου μπορούν να αναπαραχθούν. Τα κουνούπια χρειάζονται νερό για να γεννήσουν τα αυγά τους και να αναπτυχθούν, οπότε είναι καλό να παρακολουθείται κάθε σημείο όπου μπορεί να συσσωρευτεί νερό. Για παράδειγμα, πιάτα κάτω από γλάστρες, λουτρά για πουλιά, κουβάδες και δοχεία αποστράγγισης κλιματιστικών.
Ο Roger Eritja προειδοποιεί επίσης για ορισμένα προϊόντα που πωλούνται ως εργαλεία απώθησης των εντόμων και αποφυγής των τσιμπημάτων τους, αλλά που δεν λειτουργούν πραγματικά ή των οποίων η αποτελεσματικότητα είναι περιορισμένη. Ο ερευνητής δηλώνει κατηγορηματικά ότι οι συσκευές απώθησης κουνουπιών με υπερήχους είναι «εντελώς αναποτελεσματικές, ένα placebo και η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει ποτέ αποδειχθεί». Ούτε τα κεριά και τα βραχιόλια σιτρονέλας αποτελούν ιδανικές επιλογές, προσθέτει ο ερευνητής. Αν και η ουσία μπορεί να λειτουργήσει ως φυσικό απωθητικό, η ποσότητα που απαιτείται για να λειτουργήσει είναι «πολύ υψηλή», επισημαίνει.
Κουνούπια και κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποτελέσει δίκοπο μαχαίρι για τα κουνούπια. Από τη μία πλευρά, οι ολοένα και υψηλότερες θερμοκρασίες του πλανήτη διευκολύνουν τον πολλαπλασιασμό τους, οι όλο και πιο θερμοί χειμώνες κάνουν την περίοδο δραστηριότητάς τους μεγαλύτερη και όταν έρχεται η άνοιξη υπάρχουν περισσότερα κουνούπια για να αναπαραχθούν, λέει ο Figuerola. Αν το κρύο, λοιπόν, δεν μειώσει τους πληθυσμούς τους, αυξάνεται η πιθανότητα μετάδοσης παθογόνων μικροοργανισμών. Ωστόσο, ένα πολύ ζεστό κλίμα τους κάνει επίσης κακό, επειδή δεν είναι σε θέση να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους, λέει ο Eritja.
Η ξηρασία, από την άλλη πλευρά, μειώνει τη διαθέσιμη ποσότητα νερού, η οποία είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη των προνυμφών τους. Αυτό θα καθιστούσε πολύ δύσκολη την αναπαραγωγή για ορισμένα είδη που χρειάζονται μεγάλες ποσότητες στάσιμου νερού, στο οποίο ανατρέχουν για να εναποθέσουν τα αυγά τους. Το φαινόμενο αυτό βέβαια είναι λιγότερο αισθητό για τα κουνούπια των πόλεων, τα οποία είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικά. «Αν δεν βρέξει, θα υπάρχουν λιγότερα δοχεία με νερό και λιγότερα κουνούπια, αλλά αν τα ξαναγεμίσουμε εμείς οι ίδιοι μετριάζουμε τις επιπτώσεις της ξηρασίας», λέει ο ερευνητής του CEAB.